«Մենք ու նրանք»

   Գյուղում մաս – մաս էինք լողանում: Սկզբում մեր մայրերը լվանում էին մեր գլուխները: Հետո տրորում էին մեջքներս. մարմիններս արդեն թաց էր լինում, օճառում էին մինչև գոտկատեղ, ու ուսերից քիչ – քիչ լցնում էին ջուրը, լցնելու հետ զուգահեռ  ձեռքի հպումով մաքրում էին մարմիններիս օճառը… գոտկատեղից ներքև մենք էինք լվանում, բայց ինչքան էլ ասեին՝ քիչ օճառվեք, մեկ է, մենք սիրում էինք չփչփացնել ջրի մեջ, ու ամեն անգամ մեր մայրերը բարկանում ու մեզ հանում էին ջրից առանց մի լավ լողանալու:

    Ամառները Երևանից տուրիստներ էին գալիս մեր գյուղ: Նրանք մեզ հետ խոսում էին լողազգեստներից, սրճարաններից, կրկեսից… իսկ մենք շարունակում էինք մեր գյուղի միակ ձորում լողալ տնային հագուստով… Մտածում էինք, թե ինչ իմաստ կա գնալ սրճարան կոչվող տեղը սուրճ խմելու, եթե կա տունը… Նրանք ասում էին, որ միայն սուրճ չէ. սրճարանում պաղպաղակ էլ կարելի է ուտել, մենք թե՝ պաղպաղակ լինի փողոցում էլ կուտենք… Նրանք թե՝ բացի պաղպաղակից ուտելիք էլ կարող եք պատվիրել… Բա մեր մայրերի ու տատերի սարքած ճաշե՞րը… Նրանք պատմում էին կրկեսից, կենդանիներից… մենք ամբողջ օրը կենդանիների հետ կրկեսն ի՞նչ ենք անում… Ծաղրածուներով զարմացնել էին ուզում, մենք մեր գյուղի յուրատիպ մարդկանց ձևերն էինք անում… նրանք ծիծաղում էին, մենք էլ էինք ծիծաղում, նրանք մեզ չէին հասկանում, մենք՝ նրանց, բայց զօր ու գիշեր խաղում ու վազվզում էինք իրար հետ մինչև օգոստոսի վերջը…

  Թիֆլիսից էլ էին տուրիստներ գալիս: Նրանք ու Երևանից եկող տուրիստները բնավ էլ նման չէին: Թիֆլիսից եկող տուրիստները՝ տղաները՝ սև ակնոցներով, աղջիկները՝ ալ կարմիր մանիկյուռով… Նրանք գալիս էին խմբերով՝ աղջիկներ ու տղաներ: Գալիս էին, ու մենք էլ էինք բաժանվում խմբերի … Մեր աղջիկներն սկսում էին երազել ակնոցով տղաների, տղաները՝ մանիկյուռով աղջիկների մասին:

   Նրանք մեր աղջիկներին ժամադրության էին կանչում, մեր աղջիկները գնում էին, մեր տղաները նրանց աղջիկների հայացքին էլ չէին արժանանում: Մեր տղաները սև ակնոցներ էին փնտրում, աղջիկնրը՝ ալ – կարմիր մանիկյուռ… Մանիկյուռը ճարվում էր, բայց մեր եղբայրները, հայրերը չէին թողնում՝ փչացած եք, ինչ եք, ասում էին, շուտ մաքրեք… Մենք նայում էինք մեր մայրերին, մեր մայրերը` խե՜ղճ, ինչ անեին, գլուխները կախ նայում էին իրենց չորացած ու ճաքճքած ձեռքերին… մենք նայում էինք մեր տատերին. մեր տատերը մեզ հանդիմանում էին՝ ի՞նչ մի մանիկյուռի ժամանակ եք գտել, մենք որ չենք ներկել մեր մատները, մեզ ուզելու չե՞ն եկել… բայց մենք չունեինք մաքրելու ոչ մի միջոց ու ժամանակ էինք շահում…  Ակնոցով տղաների հեռանալու հետ սակայն մաքրվում էին նաև մեր մատներին մնացած մանիկյուռի վերջին շերտերը… աղջիկներս գոհ էինք լինում, տղաները՝ միշտ դժգոհ… սև ակնոց ճարելն էլ չէր օգնում. թիֆլիսցի աղջիկները չէին սիրում մեր տղաներին. ձեր գյուղի տղաները շատ են քրտնում, ասում էին: Արևի տակ ամռան շոգին ո՞նց չքրտնեն, ասում էինք: Դե լողանան գոնե… մենք էլ գետի կողմն էինք ցույց տալիս: էլի դժգոհ էին մնում, չէ՛, գետը գե՛տ է, նորմալ, օճառով լողանան: Մենք բացատրելու, նրանք լսելու հավես չէին ունենում, ու էդպես շաբաթներով ապրում էինք, մինչև նրանք էլ հետ էին գնում իրենց եկած ճանապարհով:

  Մեր գյուղ տուրիստներ էին գալիս նաև Ռուսաստանից: Նրանք նման ու նման չէին Երևանի ու Թիֆլիսի տուրիստներին: Նրանք՝ և աղջիկները, և տղաները կարճ շալվար էին հագնում: Մենք՝ աղջիկներս, ուզում էինք դուր գալ նրանց տղաներին. կտրտում էինք մեր ունեցած շալվարները, մեր հայրերն ու եղբայրները գոռգոռում էին՝ տեսեք հա, չփակենք ձեզ տան նկուղում, մենք չէինք հավատում, շարունակում էինք հաղթահարել ռուսաստանցի հյուրերին դուր գալու ճանապարհը… մեր եղբայրները տարվում էին նրանց աղջիկներով, ուզում, բայց ամաչում էին կարճ շալվար հագնել… Եթե նույնիսկ ակնարկում էին, որ հարմար է գյուղի գործերի համար, մեր հայրերը մի թարս հայացքով կանխում էին իրենց համար այդ անիմաստ թեման…

   Նրանք մեզ պատմում էին լողավազաններից, մենք ուսներս թոթվում ու նայում էինք մեր միակ գետի կողմը, ասում էին՝ չէ, դա հոսող է, լողավազանում ջուրը չի հոսում, բայց մենք հո գիտեինք որ մերն ավելի լավն է՝ հա, էլի չի հոսում, ասում ու տանում ցույց էինք տալիս Անդոյի տրակտորով գետի մեջտեղում փորված մեծ գյոլը՝ սա էլ ձեզ լողավազան: Նրանք՝ Ռուսաստանի մաքուր ու թափանցիկ ջրով լի լողավազաններում լողացող մեր հյուրերը, արևի ճառագայթներից պաշտպանող գլխարկների տակից մի կերպ նայելով փորձում էին ճշտել ջրի խորությունը, ինչքան պետք է կփորենք, ասում էինք մենք… նրանք լողում էին արևի տաքացրած ջրերում, պառկում էին արևի տաքացրած քարերին ու երանի էին տալիս մեզ, որ առանց որևէ գրոշ վճարելու օգտվում ենք այդ հաճույքից… հետո մեր ուշադրությունը գրավում էին կառուսելներով, կանաչ այգիներով, կինոթատրոններով… մենք կոշտ պարանից ճոճանակներ էինք ամրացնում ծառերից, նրանց տանում մեր գյուղի ստվերաշատ բաղերը… կինոներից շատ գաղափար չունեինք, բայց ցույց էինք տալիս տան անկյունում գետնից մինչև առաստաղ ձգվող մեր գրքերը. գրքերը ամեն մեկիս գլխի մեջ յուրահատուկ կինո է դառնում, համոզում էինք մենք, իսկ նրանք մեզ ընդհատում էին՝ կինո չեն գնում կինո նայելու… մենք հարցական նայում էինք նրանց: Նրանց աղջիկները մեր աղջիկներին, տղաները՝ մեր տղաներին բացում էին կինո գնալու իրական գաղտնիքը… ու մենք ծիծաղում էինք նրանց վրա, դրա համար էլ տո՞մս եք առնում, ասում էինք, մենք էլ թաքուն հանդիպել գիտենք մեր սիրած տղաների, սիրած աղջիկների հետ, ու տանում ցույց էինք տալիս խոտի դեզը, քանդված հին դպրոցը, հարևանի թոնրատունը…

   Ամառները մեր գյուղ տուիստներ էին գալիս Երևանից, Թիֆլիսից, Ռուսաստանից… Նրանք էլ մաս – մաս էին լողանում: Սկզբում լվանում էին գլուխները, հետո տրորում էին մեջքները. մարմիններն արդեն թաց էր լինում, օճառում էին մինչև գոտկատեղ ու ուսերից քիչ – քիչ լցնում էին ջուրը, լցնելու հետ զուգահեռ  ձեռքի հպումով մաքրում էին մարմինների օճառը… հետո լվանում էին գոտկատեղից ներքև… սիրում էին չփչփացնել ջրի մեջ, բայց մեկ- մեկ տաքուհով արած ջուրը չէր հերիքում՝ քիչ օճառվում ու շուտ դուրս էին գալիս բաղնիքից…

Մենք՝ մեր գյուղի ամենախենթ աղջիկներս ու տղաներս, բաղնիքի պատերի ծակերից նայում էինք նրանց կիսաօճառված, կիսալվացված մարմիններին, խեղճացած ու դժգոհ դեմքերին ու մի կուշտ ծիծաղում… Հետո էդ ծիծաղը տանում լցնում էր մեզ մեր անսահման սիրելի գետը, ուր լողում էինք ինչքան սիրտներս ուզեր, ու մեր մայրերը մեր կողքին չէին, որ նախատեին թե՝ ջուրը կրովի է, հերիք չփչփացնեք, հերիք օճառվեք…

Նարէ Աթոյան , 2015 թ., աշուն