Հուսիկ Արա «Ափիս մեջ է Վանի մեր տան բանալին»

Ափիս մեջ է Վանի մեր տան բանալին

Ոտքերիս տակ շիրիմներն են իմ նախնիների,

իսկ երկնքում թևածում են իմ սերնդի երազները:

Իմ տոհմածառի արմատները խորն են խրվել այս հողում,

իսկ ճյուղերը երկնքի արևն են շոշափել:

Ես ժամանակն եմ հողի ու արևի միջև.

իմ ոտքերը անցյալում են սահմանված,

իսկ աչքերս գալիքի լույսն են հսկում:

Իմ պարթևահասակ պապը իր հետ է վերցրել Վանի տան բանալին.

1915-ին դուռը կողպել և վերադարձի հայացքն Արարատին`

բռնագաղթի մոլորված ճանապարհն է բռնել:

Որպես մասունք ու թալիսման,

Սուրբ գրքի հետ, տապանակում է պահել բանալին,

իսկ մահից առաջ, պապս, իր դստերը` մորս է հանձնել

և մահացել բաց աչքերով` հայացքը Արարատի ճերմակ գագաթին:

Երբ մեռնում էր մայրս, իմ ափի մեջ դրեց Վանի մեր տան բանալին:

Ծիրանագույն դաշտն է իմ առջև.

հայացքիս մեջ կապտալույս լեռներ, եկեղեցիներ

ու բերդեր են, քաղաքներ` զինանշանով արքայական,

որ Պատմական հայրենիք է նշված քարտեզի վրա:

Իմ անցյալն է այստեղ,

որ երկրային շիտակ ու մոլոր ժամանակներով է չափվում,

պատմությունը, որ նախ քարին է փորվել,

հետո դարձել մելանագիր մագաղաթ,

նաև հոսել է արյուն թուղթ ու թանաքի արանքով:

Մտնում եմ Վանի դարպասներից ներս

ու վաղնջական քաղաքի փողոցներով քայլում.

այստեղ ժամանակները շեղջի նման շերտ առ շերտ են դարսվել

հիշողության մեջ ու հայացքի տակ` առեղծվածից մինչև շոշափելին:

Տունն եմ փնտրում բաց դռներով ու փակ տների մեջ…

ու կանգնել եմ Վանի մեր տան դիմաց.

կողպած են դռները,

իսկ բանալին ափիս մեջ եմ սեղմել…

Վանա ծովի անուրջներում ուրվապատկերն է Սուրբ Խաչի`

շրջված տեսքը ջրերի մեջ արտացոլված.

խաչակնքում եմ ու նայում գմբեթին` երկնքում լույսի հետ նույնացած:

«Հա՞յ ես»: Շրջվում եմ: Քուրդ Ասլոն է` շիկակարմիր ձի հեծած:

Հաց է կիսում ինձ հետ ու կաթ հյուրասիրում ընտանեկան սեղանի շուրջը:

«Սա քո նախնիների տունն է: Երբ գնացին, մենք ենք ապրում այդ օրից»:

Քայլում է Ասլոն խորքի սենյակը ու ձեռքին բերում է մի հին գիրք:

«Ձեր լեզվով ու ձեր Աստծու պատկերով է. այստեղ ենք գտել»:

Կաշեպատ կազմով Աստվածաշունչն է` իմ նախնիների գրչով գրված

և էջ առ էջ ծաղկած. «Ու թե մի օր դառնաք` ձեր տունն է ու ձեր գիրքը»:

Ասլոն ներս է քաշում դառնությունը ծխամորճի ու ձեռքը դնում հացին.

«Մերոնք օգնել են ձեզ, թաքցրել` վտանգելով կյանքը,

հետո գիշերով հանել են ճանապարհ, որ անվնաս փախչեք»:

քուրդը նայում է պատուհանից երևացող արևախանձ դաշտին

և ասում. «Թուրքերի մեջ էլ եղան, որ օգնեցին.

շատերն էին ուզում, բայց վախենում էին»:

Ես հիշեցի Նոր Մալաթիացի 82-ամյա Գրիգորին,

ով ամառնամուտի մի երեկո Երևանում ինձ պատմեց.

«Գիտե՞ս, հորս փրկել է թուրքը և մի քանի տարի պահել իր տանը:

Իսկ տարիներ առաջ մի զբոսաշրջիկ ինձ գտավ` տալով հորս անունը:

Այդ նույն թուրքի տղան էր: Հիմա նամակներ ենք գրում իրար»:

Ասլոն նայում է հացի սեղանին ընկած արևի շողին

և դարի չափ երկարած օրվա ժամը որոշում.

«Հարևանս թուրք է, քո տարիքին:

Գնամ` կանչեմ. դուք պետք է խոսեք»:

աշխարհամարտ տեղահանություն բնաջնջում մեծ եղեռն 1. 500 000 կորուսյալ հայրենիք մշակույթ քաղա­ակրթու­թյուն տնտեսություն 1915-1923 ավերում ամայացում 100-ամյա օտարում ավետյաց երկիր բիայնիլի ուրարտու տուշ­­պա քաղաքն շամիրամա երվանդավան մեծ հայք տոսպ վան վասպուրական ապրիլի 24 ծպտված հայեր դավանափոխություն ինքնուրացում մայրենիի մոռացում վերադարձ մերձեցում արմատներ արյունակիցներ պա­պենական տուն վերընձյուղում

Կանգնել ենք՝ մարդն ու անցյալը`

միմյանց հայացքի մեջ լցված.

երկնքում է իմ երազը, իսկ ես

երկրի խոռոչներին եմ խոնարհվել:

Չգիտեմ, թե ի՞նչ հնարով փակեմ

վերջին էջը քաղաքի պատմության,

և մատյանը առհասարակ:

Ոտքս վստահ եմ դնում հողին,

որ իմ նախնիների քրտինքով,

լույսով ու երազով է շաղախված,

և Անթեի պես հողից եմ առնում իմ ուժը:

Վերադարձի լույսը արևի պես է կոպերիս տակ.

թիկունքով եմ կանգնել Արարատին,

բայց ափիս մեջ բանալին է:

Հուսիկ Արա «Ազատության Հրապարակ» գրքից