Վիմ Վենդերս «Կինոն օգնում է բացահայտել»


Վիմ Վենդերսը կինոյի մասին

Եթե որևէ մեկն ասի, որ կարող է ձեզ կինո նկարահանել սովորեցնել, կարող եք միանգամից դուրս գալ սենյակից ու ասել` դա զառանցանք ու ախմախություն է: Ոչ ոք չգիտե, թե ինչպես է պետք կինո նկարահանել: Կինոն օգնում է բացահայտել:

***
Ես ուզում եմ մարդկանց հասկանալ այն կանոններով, որոնք կան նրանց բնակավայրերում: Իմ ֆիլմերը ծնվում են հետաքրքրասիրությունից:

***
Պետք է ավելի շատ ֆիլմեր նկարահանել այն մարդկանց մասին, ովքեր իսկապես աշխարհը դեպի լավն են փոխում: Քաղաքական գործիչները հաստատ չեն կարող փրկիչ- հերոսներ լինել, նրանք պետք է հանգիստ իրենց գործն անեն, և ոչ մի դեպքում նրանց մասին ֆիլմեր նկարահանել հարկավոր չէ:

***
Ես չեմ սիրում մայրաքաղաքները, նախընտրում եմ փոքր, “քաջ” քաղաքները:

***
Հիմա ես գիտեմ, որ պետք է ամենագեղեցիկ կադրը կտրեմ ու դուրս շպրտեմ ֆիլմից, որպեսզի պահպանեմ ֆիլմի ամբողջականությունը:

***

Որպեսզի իմ ճամփորդությունը ֆիլմ դառնա, պետք է մի կետում հանդիպեն վայրը, մարդիկ ու երաժշտությունը:

***
Սպառողական հասարակություններում գաղափարներն արժեզրկվում են, իսկ մենք էլ շարունակում ենք նման հասարակության մեջ ապրել ու ֆիլմեր նկարահանել:

***
Ես համոզված եմ, որ համաշխարհային կինոն մոտ ապագայում կտապալվի, եթե շարունակի համաշխարհային, գլոբալ “հրեշ” մնալ:

***
Կինոն միայն պատկեր ստեղծելու արվեստ չէ, կինոն առաջին հերթին պատմություն է:



Հովհաննես Գրիգորյան «Առաջին սեր»


Հովհաննես Գրիգորյան «Առաջին սեր»

Հովհաննես Գրիգորյան (1945 - 2013)
Առաջին սերըանվերջ մոռանում ես նրան.
ցերեկները չես կարող հիշել, որովհետև դու
զանգում ես հեռախոսով, որովհետև քեզ
զանգում են հեռախոսով, որովհետև ինչ-որ
թղթեր ես ստորագրում, որովհետև քեզ ինչ-որ
թղթեր են ուղարկում` ցերեկները դու ծերանում ես
աննկատ, և երեկոյան դու ծերանում ես աննկատ
և միայն գիշերը, երբ թևիդ ժամացույցն արձակելով
դնում ես սեղանին` հիշում ես առաջին սերդ, որը
չի ծերացել բոլորովին:
Դու գիտես, հազարավոր պատեր այն կողմ
նա ապրում է իր կյանքը, և դու
ապրում ես քո կյանքը, թեև արձակել ես
թևիդ ժամացույցն ու դրել ես սեղանին,
և վայրկյանները մրջյունների պես դուրս վազելով
ժամացույցից, հեռանում են քո կյանքից, կորչելով
սեղանին թափթփված գրքերի ու թղթերի արանքում:
Դու գիտես, հազարավոր պատեր այն կողմ գիշեր է:
Եվ հանգած են լույսերը: Ճիշտ այսպիսի մի լուսին
կախված է լուսամուտից և անտարբեր նայում է
նրան, ում կորցրել եմ վաղուց, ում մոռանում եմ
ցերեկները և երեկոյան մոռանում եմ դարձյալ,
և միայն գիշերները, երբ մնում եմ մենակ, հանում եմ
թևիս ժամացույցը, դնում եմ աչքերիս առաջ
և անձայն լալիս եմ անցնող կյանքիս համար,
և արցունքները կորչում են
սեղանին թափթփված գրքերի և թղթերի արանքում
:

Եզոպոս, Մ. թ. ա. VI դար


Ծննդյան և մահվան թվականներն անհայտ են:
Եզոպոսը համաշխարհային առակագրության խոշորագույն 
դեմքերից է: Նրա առակներով է պայմանավորված համաշխարհային գրականության մեջ առակագրության՝ որպես առանձին ժանրի 
զարգացումը:
Եզոպոսի մասին կենսագրական տեղեկությունները շատ սուղ են: Ամենահին հիշատակությունը V դարի հույն պատմիչ Հերոդոտոսինն է, որից ենթադրվում է, որ նա ապրել է մ. թ. ա. VI դարում, Սամոս քաղաքում, եղել է ստրուկ և սպանվել է Դելփիքում: Ենթադրություններ կան, որ նա հույն էր` Թրակիայից կամ Փռյուգիայից

Եզոպոսի մասին շատ զրույցներ և ավանդություններ են պահպանվել: Դրանցից թերևս ամենահիշարժանը հետևյալն է. Եզոպոսի տերը՝ փիլիսոփա Քսանթոսը, կարգադրում է հյուրասիրության ժամանակ մատուցել աշխարհի ամենալավ ու ամենագեղեցիկ կերակուրը: Եզոպոսը ճաշ է պատրաստում լեզվից: Երբ Քսանթոսը հարցնում է, թե ինչու է այդպիսի ճաշատեսակ պատրաստել, Եզոպոսը պատասխանում է.
Աշխարհում կա՞ ավելի լավ ու ավելի գեղեցիկ բան, քան լեզուն: Մի՞թե լեզվով չեն պահվում ամբողջ փիլիսոփայությունը, գիտական միտքը, օրենքները. մեր կյանքի հիմքը լեզուն է, նրանից լավ ոչինչ չկա:
Քսանթոսը և հյուրերը համաձայնում են և սիրով ուտում: Հաջորդ օրվա համար տերը նորից է պատվիրում կերակուր պատրաստել, բայց այս անգամ աշխարհի ամենավատ ու անպետք բանը: Եզոպոսը դարձյալ լեզվից է կերակուր պատրաստում: Քսանթոսը և հյուրերը զարմանում են՝ տեսնելով կրկին նույն ճաշատեսակը:
Այս ի՞նչ է նշանակում,– հարցնում է փիլիսոփան:
Լեզվից ավելի վատ ի՞նչ կա աշխարհում: Լեզուն է բոլոր երկպառակությունների, գժտությունների և պատերազմների պատճառը,– պատասխանում է Եզոպոսը: Սեղանի շուրջ հավաքվածները հիանում են նրա հնարամիտ պատասխանով:

   Իր առակներում Եզոպոսը ծաղրել է անտիկ աշխարհի բարոյականությունը և բարքերը, կենդանիների կյանքից բերված օրինակներով նշավակել մարդկային արատներն ու մոլորությունները: Նրա առակները սրամիտ են, լի իմաստությամբ, մարդկային արժանապատվությամբ և ունեն փիլիսոփայախրատական նշանակություն: Այդ առակներով հիացել ու դրանք հանգավորել է Հին Հունաստանի մեծագույն փիլիսոփաներից մեկը՝ Սոկրատեսը
Մեզ հասած եզոպոսյան առակների հիմնական ժողովածուն (500-ից ավելի առակներ) կազմվել է I–II դարերում: Հետագա դարաշրջանների առակագիրները (օրինակ՝ ֆրանսիացի Ժան դը Լաֆոնթենը, ռուս Իվան Կռիլովը և ուրիշներ) օգտվել են Եզոպոսի առակների սյուժեներից և փոխադրել դրանք
   Հին Հունաստանում ծագել է «եզոպոսյան լեզու» արտահայտությունը, երբ թե՜ բանավոր, թե՜ գրավոր խոսքում մտքերը Եզոպոսի նման արտահայտում են քողարկված, փոխաբերական արտահայտություններով: Հայ գրականության մեջեզոպոսյան լեզուն” վարպետորեն օգտագործել է առակագիր Վարդան Այգեկցին:
V դարում հայերն արդեն ծանոթ էին եզոպոսյան առակներին: Դրանք հայերեն առաջին անգամ լույս են տեսել 1818 թ-ին, Վենետիկում:

Հատված Մարինա Վլադիի «Վիսոցկի կամ Ընդհատված թռիչք » գրքից



… Քեզ համար բավականին կարճ օրվա քսանչորս ժամերից երեք- չորսը գրասեղանի մոտ ես անցկացնում: Հիմնականում գիշերը: Եթե մեր տրամադրության տակ լոկ մի սենյակ է, ես մի կերպ հարմարվում եմ կողքդ` մահճակալի վրա: Ավելի ուշ, մեր մեծ բնակարանում, աշխատասենյակիդ բազմոցին նստած, սպասում եմ, որ ինձ համար կարդաս նոր ծնված բանաստեղծությունը, ու երբեմն ննջում եմ: Եվ ահա գիշերվա լռության մեջ քնքշորեն շոյում ես այտերս, որ արթնացնես: Աչքերդ կարմրած են, շատ ծխելուց ձայնդ քիչ նստել է: Դու ինձ համար կարդում ես բանաստեղծությունը, և դա մեր կյանքի ամենալեցուն րոպեներից է, համամասնակցություն, խորին միասնություն:  Դա քո բարձրագույն պարգևն է ինձ: Երբ հարցնում եմ, թե որտեղի՞ց այդ, ի՞նչն է քո մեջ անկասելի պահանջ արթնացնում թղթին բառեր հանձնել հենց որոշակի հերթագայությամբ, երբեմն առանց ուղղումների, չես կարողանում պատասխանել: Երևում է` քեզ համար էլ դա առանձնապես հասկանալի չէ. “Այդպես է ստացվում. ահա և բոլորը”: Ու ավելացնում ես. “Երբեմն դժվար է, գիտես…”

 ***

… Մի քանի օր ստուդիայից դուրս չենք գալիս: Իսկական երջանկություն է դա: Հազվադեպ է քո ոգևորությունն այդպես փոխանցվել մյուսներին: Կոստայի կինը` խորունկ, հուզիչ ձայնով երգչուհի Վերոնիկան էլ է այնտեղ, և մենք հերթով կատարում ենք երկրպագուների սովորական աշխատանքը. սուրճ ենք մատուցում, վազում սենդվիչ ու ծխախոտ գնելու և միշտ “ձեռքի տակ” ենք, որպեսզի ծափահարենք հաջող ձայնագրված երգին: Ծանր է ձեր աշխատանքը, սակայն այնքան հաճելի, որ այդ մի քանի օրն անցնում է աննկատ, և երկար սպասված ձայնապնակն ի վերջո պատրաստ է: Շապիկի ներսի լուսանկարները ձայնագրության ժամանակ են արված: Դու և Կոստյան մորուքով եք, երկուսդ էլ` ասես նավաբեկյալներ: Ձեր աչքերն հոգնածությունից կարմրել են, բայց ժպտում եք երանությամբ: Տեքստերը մեր ընկերուհին` Միշել Կանն է թարգմանել, նա տասը տարի ԽՍՀՄ-ում է ապրել, և քո բոլոր երգերը գիտի…

***


… Անընդմեջ այդ հալածանքներն հոգեպես տանջում են քեզ, քանզի համաժողովրդական ճանաչումդ, որքան էլ մեծ է այն, քո աչքում պաշտոնական ճանաչման բացը չի լրացնում: Հաճախ եմ զարմանում, թե ինչո՞ւ է դա քեզ այդպես անհանգստացնում, բայց դու դառնությամբ պատասխանում ես. “Նրանք ամեն ինչ անում են, որ ես որպես անհատականություն վերանամ: Պարզապես նման մարդ չկա, և վե՜րջ”: Մինչև կյանքիդ վերջը դու ապարդյուն պիտի ջանաս, որ քեզ ընդունեն իբրև բանաստեղծ:

Սևակի նամակը Սուլամիթային



«3.5.1961թ.
Երևան
Ես համատարած վերք եմ: Եվ սրանք բառեր չեն, այլ փաստ: Ես ամբողջությամբ ճիչ եմ. “Սուլաաաա”: Ես անդիմադրելի լաց եմ:
Իմ հոգում թախիծ է:
Դե օգնիր ինձ, ախր ես քո հարազատն եմ:
Ես չգիտեմ, թե ինչ կլինի ինձ հետ, եթե այսպես շարունակվի:
Ինձ համար այնպես ծանր է, որ ուզում, ամբողջ սրտով միայն մի բան եմ ուզում. մեռնել: Անկեղծ ասեմ, և ծանրակշիռ. ուզում եմ մեռնել…
Դու ինքդ էլ չգիտես, թե որքան թանկ ես ինձ համար, թե որքան եմ սիրում ես քեզ:
Ինչու՞ եկար: Պետք չէր…
Հանգստացրու ինձ: Չէ՞ որ ես քո հարազատն եմ:
Այդպես չի կարելի.- նստել ծառուղում և օրը ցերեկով լաց լինել:
Ինչու՞ դու կողքս չես, որպեսզի ինձ նայես թախծոտ-թախծոտ:
…Հենց նոր ստացա հեռագիրդ: Անհանգիստ եմ քեզ համար: Թող նա չտանջի քեզ, թող չհամարձակվի, թե չէ ես նրան կսպանեմ: Թող նա շատ սիրի քեզ, շ-ա-տ, թե չէ… Ինքս էլ չգիտեմ:
Շտապ ինձ գրիր, թե ինչպես ես և ինչ կա: Շատ անհանգիստ եմ:
Էլ գրել չեմ կարողանում:
Շտապ գրիր, թե որտեղ ես: Ամսի 7-ին ինչպե՞ս շնորհավորեմ քեզ, որտե՞ղ:
Մոսկվայո՞ւմ: Սոչիո՞ւմ: Եվ որտե՞ղ ուղարկեմ այս թուղթը: Սոչի՞:
Եթե դու այն ստանաս ամսի 7-ին, ընդունիր իբրև շնորհավորանք, իսկ իսկականը հավանաբար կստանաս ավելի ուշ:
Սուլաաա:
Ես սիրում եմ քեզ, սիրում եմ խելագարի պես, գազանի նման, ինչպես հիվանդ:
Գրկում եմ քեզ, հպվում եմ քեզ, միանում եմ քեզ հետ:
Եվ լալիս եմ: Եվ լալիս եմ: Աստված մի արասցե, որ քեզ համար էլ այսքան անմարդկային տխուր լինի:
Սիրելիս:
Սիրելիս:
Սիրելիս:
Շատ վատ եմ աշխատում: Այսինքն` չեմ աշխատում:
Վաղվանից սկսելու եմ:
Դու ինձ շատ ես պետք: Մի կորչիր:
Ես միշտ քոնն եմ լինելու:

Ոչ մի էժան բան մի արա.- սա խանդ չէ, այլ եղբայրական հարաբերություն:
Քեզ օգնել, հարազատս, ցավոք չեմ կարող.-ինչ-որ կերպ ապրիր, մինչև որ փող կհայտնվի:

Չի կարող պատահել, որ մինչև գարուն չհանդիպենք.- կխելագարվեմ կամ ինքնասպան կլինեմ:

… Խաբում եմ (բանաստեղծորեն), թե գիտեմ քո անվան գույնը:
Բայց թե ինչ բույր ունես դու, դա արդեն հաստատ գիտեմ, էլ չեմ ասում համի մասին:

Իմ բուրմունք, ախր ես չեմ կարող առանց այդ բույրի:
Թույլ տուր ինձ` Սողոմոնիս, ընկնել քո որովայնին ու հոտոտել այդ բույրը…
Հանկարծ հասկացա, որ ֆի-զի-կա-պես, թե ինչպես եմ քեզ ցանկանում, իմ է-գ-ի-ն…

Համբուրում եմ որովայնդ, և չգիտեմ, թե ինչպես եմ քնելու: Քեզ եմ ուզում, ուզում, ու-զ-ու-մ: Ուզում եմ հայհոյել... »

Հատված Հովիկ Չարխչյանի «Սուլամիթա. Սևակի մեծ սերը» գրքից 

Գիրքը կարող եք ձեռք բերել այստեղ

Հուշեր իմ մանկությունից, երբ ամեն օր լսում էի Սոս Սարգսյանի անունը


Դեռ վաղ մանկության տարիներից է Սոս Սարգսյանի անունն ինձ հարազատ եղել… Պարզապես այդ ժամանակ, ես կարծում էի, թե նա մեր հարևաններից մեկն է, ով հեռու է, բայց մեծերը նրան հիշում ու խոսում են նրա մասին…
Այդ մեծերից մեկն էլ ճերմակ մազերով մի տատիկ էր, ով շատ հաճախ էր գալիս մեր տուն… նրան մենք ասում էնք Օլինկա բաբո…
Հիշում եմ, որ երբեմն Օլինկա բաբոն մեզ իր տուն էր կանչում  ու նվիրում էր վարսերի համար գեղեցիկ զարդեր… Այդ տեսակ զարդեր մեր ծնողները չէին գնում մեզ համար, քանի  որ դրանցից պարզապես չկար խանութներում… Նա ինքը չէր ընտրում այդ զարդերը… բացում էր զարդերով լի պայուսակն ու ասում էր՝ ընտրեք… Մենք վերցնում էինք մեզ դուր եկածը, ուրախանում, պաչում էինք Օլինկա բաբոյին, ու դուրս էինք վազում մեր ընկերուհիներին ցույց տալու նվերները…  

Այդ տարիքում ես դեռ չգիտեի, ով է Օլինկա բաբոն Սոսի համար, բայց ես միշտ լսում էի նրա օրհնանքները… ու մինչև հիմա դրանք մնացել են իմ հիշողության մեջ…  



Ու միայն գիտակից դառնալով, ես հասկացա, որ այն ճերմակահեր տատիկը, ում հետ մենք անց էինք  կացնում գրեթե մեր ամբողջ օրը, ով մեր ներքևի հարևանն էր, այն մարդու մայրն էր, ում մենք տեսնում ենք մեր փոքրիկ հեռուստացույցի էկրանին… ու նա տաղանդավոր և սիրված դերասան Սոս Սարգսյանն է:

… Նա երբեմն եկել է այցելության իր ծնողին… իսկ մի անգամ գուցե եկել է այն ժամանակ, երբ մենք՝ շենքի երեխաներս, բակում խաղալիս ենք եղել… բոլոր մեծերը լուսամուտից նայել ու շշնջացել են, թե՝ Սոսը եկել է, իսկ մենք մի պահ դադարեցրել ենք խաղը, որ ճանապարհ տանք Օլինկա բաբոյի սիրելի որդուն՝ Սոս Սարգսյանին… նա հաստատ ժպտացել է մեզ, մի ուրախ բան է ասել… 

հետո նա  իր խորունկ աչքերով նայել է աստիճաններով իջնող երեխայի աչքերի մեջ, ով հարցրել է իրեն՝ Օլինկա բաբոյի տուն եք եկել չէ՞…
-         Հա, բալես,- պատասխանել է նա ու շոյել է երեխայի գլուխը…
-         Օլինկա բաբոն մեր տանն է, վազեմ կանչեմ հա՞,- միգուցե այսպես եմ ասել ես ու վազել եմ վեր՝ թռչկոտալով, խենթի նման՝չիմանալով ուրախությանս պատճառը…  

Թերևս հիմա պարզ է. այն մարդը, ով իր այցելությամբ ուրախություն էր պարգևում շրջապատին, ու ամենուր սկսվում էին շշուկներ, թե Սոսն է եկել, այն մարդն, ում անունը բոլորին էր ծանոթ և այդ բոլորը նրան հարազատի պես էին սիրում ու սպասում, այն մարդը,  ում մենք կարող էինք տեսնել միայն հեռուստաէկրանին, ժպտացել էր  ինձ մի անբացատրելի բարի ժպիտով ու իր սուրբ ձեռքերով շոյել էր գլուխս…

Վերջերս հայրս ասաց ինձ.

-         Մի անգամ գնա տես Սոս Սարգսյանին, պատմիր Օլինկա բաբոյից…
-         Գնամ, բայց ի՞նչ պատմեմ… միայն իրեն ու իր կերպարն եմ հիշում… մեկ էլ այն, որ քո բաժին բորշչի մեջ միշտ թթվասեր էր լցնում, իսկ դու չէիր սիրում բորշչը թթվասերով ուտել… մեկ էլ, որ մեզ միշտ զարդեր էր նվիրում…
-         Գնա, այդքանն էլ պատմես, հաստատ կուրախանա,- հավելեց հայրս, ու ես հասկացա, որ նա ինքն է ուզում տեսնել Սոս Սարգսյանին, ու նրան պատմել իրեն ծնող մոր մասին այն, ինչը բացակայության պատճառով որդին չէր հասցրել տեսնել ու իմանալ…

Ցավոք, ժամանակը եկավ ու նրան տարավ մեզանից... բայց նա միշտ կապրի մեր սրտերում…

ԲԼՈԳԻ ԱՋԱԿԻՑ

Կարդացեք նաև