Իմ մահը մեր գյուղում իրական դեպք էր. բոլորը գիտեին, հիշում էին` ոնց մերոնք
անմեռել ու անգերեզման սուգուշիվան արեցին, բայց քանի որ պապս քյասիբ աշխատավոր ու արդար մարդ էր, երեսներիս չէին խնդում, քելեխիս էլ սաղ գեղը մի մարդու պես եկել էր: Ասում են` էս պատմությունը հետո մեր գյուղից մի մարդ քաղաքի բազարում պատմել էր ու տենց գնացել հասել էր Թումանյանի ականջին:
Ես շատ փոքր երեխա էի, որ տատս առաջին անգամ մահվանս պատմությունն ինձ արեց: Ոչ վախեցա, ոչ լաց եղա, ուղղակի չհավատացի, մտածեցի` չարություն եմ արել, պատժում են: Բայց տատիս խոսքերն ընդմիշտ մնացին հիշողությանս մեջ.
-Դրա համար էլ, Կիկոս ջան, քեզ ծառ հելնել չի կարելի. որ վեր ելնես, ցած ընկնես` սաղս դարդից կկոտորվենք:
Չեմ հիշում` առաջին անգամ ոնց հայտնվեցի աղբրի մոտ, բայց հիշում եմ, որ պապս ինձ ջրի չէր ուղարկում. արգելված վայր էր: Ուրեմն, աղբյուր գնալս չեմ հիշում, բայց երեխեքի հետ հաստատ գնացել էի: Երեւի Հաստաբունն էնքան բարձր ու անհասանելի էր, որ բարձրանալու փորձ էլ չէի արել: Լավ հիշում եմ մենակ, թե ոնց տանն իմացան ու ինձ մի լավ քոթակեցին:
Արդեն դպրոցական էի: Իմ մահն էին հանձնարարել, որ սովորենք, բայց ես վաղուց անգիր գիտեի: Վարժապետս հարցրեց.
- Կիկոս, մահդ սովորե՞լ ես:
- Հա:
- Դե՛, ասա:
Ուրախ-ուրախ արտասանում եմ: Ասում եմ` գդակը պոպոզ ու ձեռքով ցույց եմ տալիս դիմացս դրած գդակս, իբր էս էլ` ապացույց: Հասա մորս ողբին` «Վա՜յ, Կիկոս ջան, վա՜յ…», ու լացը չոքեց բկիս: Արտասուքս կուլ եմ տալիս, կուլ չի գնում, զռոցս կապեցի: Երեխեքը հռհռում են, վարժապետս էլ չի դիմանում, հետներն ընկած` ծիծաղից թուլացել է: Ու սկսվեց: Էդ օրվանից օրուարեւ չտեսա. գյուղի բոլոր երեխեքը հետեւիցս ձեն էին տալիս, ավելի համարձակները` առաջս կտրում, կնկա ձեւ տված` խփում էին ծունկ ու գլխի, տնազ անում. «Վա՜յ, բալա ջան…»: Կռիվ էի անում, շորերս պատռտած` տուն գալիս: Տատս լուռ հանվացնում էր, մածուն տալիս, որ ուտեմ, ինքն էլ` հազար կարկատան արած շորշիրթս նորից կարկատում: Հատկապես ազդվում էի, որ մոտիկ ընկերներս էին ինձ վրա ծիծաղում: Խաղում էինք իրար հետ, սիրում էինք իրար, չարություն չկար, բայց մեկ էլ տեսար` մեկը հիշում էր. «Վա՜յ, Կիկոս ջան…», ու բոլորն անխտիր սկսում էին կչկչալ: Ինձ մի կերպ զսպելով` գցում էի տատիս գիրկն ու սկսում լաց լինել, թաքուն, որ պապս չտեսներ, որովհետեւ չէր սիրում երեխու լաց տան մեջ: Էդ ժամանակ տատս ասում էր. «Մի գերանն ինչ էր` չթաղեցինք, որ երեխես էս տեսակ չմղկտա »: Դա էլ պատմություն ուներ. հարեւան գյուղից մի նորահարս երազին հա երեխա էր կորցնում, մինչեւ որ մարդը մի գերանից տիկնիկ սարքեց, շոր-մոր հագցրին, դրին պստիկ դագաղի մեջ ու տարան թաղեցին: Դրանից հետո էդ կինը յոթ տղա, հինգ աղջիկ էր բերել: Տատս մեկ էլ ասում էր. «Տեսնես աշխարքում էլ սենց խոխա կա՞, որ ինքն իրա վրա էսքան լաց եղած լինի»:
Էդ տարին, որ դպրոցում իմ մահն էինք անցնում, մի իրական մահ եկավ մեր տուն. հերս մեռավ: Չոբան տնփեսա, բայց շատ սիրուն մարդ էր, շվի էր սարքում ինձ համար, մեկ-մեկ էլ` հետը տանում սար: Հենց սարում էլ մի մոլորված գառան խաթեր գնաց դառավ գելի բաժին (կներեք, ավելի սիրուն բան մտքովս չանցավ. էս կերպարն ավելորդ էր. հեղ.` Ա.Օ.):
Հիշում եմ հորս իրական մահն ու իմ անիրական մահը գումարվել էին իրար, շատ ծանր էի տանում:
Ես շատ փոքր երեխա էի, որ տատս առաջին անգամ մահվանս պատմությունն ինձ արեց: Ոչ վախեցա, ոչ լաց եղա, ուղղակի չհավատացի, մտածեցի` չարություն եմ արել, պատժում են: Բայց տատիս խոսքերն ընդմիշտ մնացին հիշողությանս մեջ.
-Դրա համար էլ, Կիկոս ջան, քեզ ծառ հելնել չի կարելի. որ վեր ելնես, ցած ընկնես` սաղս դարդից կկոտորվենք:
Չեմ հիշում` առաջին անգամ ոնց հայտնվեցի աղբրի մոտ, բայց հիշում եմ, որ պապս ինձ ջրի չէր ուղարկում. արգելված վայր էր: Ուրեմն, աղբյուր գնալս չեմ հիշում, բայց երեխեքի հետ հաստատ գնացել էի: Երեւի Հաստաբունն էնքան բարձր ու անհասանելի էր, որ բարձրանալու փորձ էլ չէի արել: Լավ հիշում եմ մենակ, թե ոնց տանն իմացան ու ինձ մի լավ քոթակեցին:
Արդեն դպրոցական էի: Իմ մահն էին հանձնարարել, որ սովորենք, բայց ես վաղուց անգիր գիտեի: Վարժապետս հարցրեց.
- Կիկոս, մահդ սովորե՞լ ես:
- Հա:
- Դե՛, ասա:
Ուրախ-ուրախ արտասանում եմ: Ասում եմ` գդակը պոպոզ ու ձեռքով ցույց եմ տալիս դիմացս դրած գդակս, իբր էս էլ` ապացույց: Հասա մորս ողբին` «Վա՜յ, Կիկոս ջան, վա՜յ…», ու լացը չոքեց բկիս: Արտասուքս կուլ եմ տալիս, կուլ չի գնում, զռոցս կապեցի: Երեխեքը հռհռում են, վարժապետս էլ չի դիմանում, հետներն ընկած` ծիծաղից թուլացել է: Ու սկսվեց: Էդ օրվանից օրուարեւ չտեսա. գյուղի բոլոր երեխեքը հետեւիցս ձեն էին տալիս, ավելի համարձակները` առաջս կտրում, կնկա ձեւ տված` խփում էին ծունկ ու գլխի, տնազ անում. «Վա՜յ, բալա ջան…»: Կռիվ էի անում, շորերս պատռտած` տուն գալիս: Տատս լուռ հանվացնում էր, մածուն տալիս, որ ուտեմ, ինքն էլ` հազար կարկատան արած շորշիրթս նորից կարկատում: Հատկապես ազդվում էի, որ մոտիկ ընկերներս էին ինձ վրա ծիծաղում: Խաղում էինք իրար հետ, սիրում էինք իրար, չարություն չկար, բայց մեկ էլ տեսար` մեկը հիշում էր. «Վա՜յ, Կիկոս ջան…», ու բոլորն անխտիր սկսում էին կչկչալ: Ինձ մի կերպ զսպելով` գցում էի տատիս գիրկն ու սկսում լաց լինել, թաքուն, որ պապս չտեսներ, որովհետեւ չէր սիրում երեխու լաց տան մեջ: Էդ ժամանակ տատս ասում էր. «Մի գերանն ինչ էր` չթաղեցինք, որ երեխես էս տեսակ չմղկտա »: Դա էլ պատմություն ուներ. հարեւան գյուղից մի նորահարս երազին հա երեխա էր կորցնում, մինչեւ որ մարդը մի գերանից տիկնիկ սարքեց, շոր-մոր հագցրին, դրին պստիկ դագաղի մեջ ու տարան թաղեցին: Դրանից հետո էդ կինը յոթ տղա, հինգ աղջիկ էր բերել: Տատս մեկ էլ ասում էր. «Տեսնես աշխարքում էլ սենց խոխա կա՞, որ ինքն իրա վրա էսքան լաց եղած լինի»:
Էդ տարին, որ դպրոցում իմ մահն էինք անցնում, մի իրական մահ եկավ մեր տուն. հերս մեռավ: Չոբան տնփեսա, բայց շատ սիրուն մարդ էր, շվի էր սարքում ինձ համար, մեկ-մեկ էլ` հետը տանում սար: Հենց սարում էլ մի մոլորված գառան խաթեր գնաց դառավ գելի բաժին (կներեք, ավելի սիրուն բան մտքովս չանցավ. էս կերպարն ավելորդ էր. հեղ.` Ա.Օ.):
Հիշում եմ հորս իրական մահն ու իմ անիրական մահը գումարվել էին իրար, շատ ծանր էի տանում:
Комментариев нет:
Отправить комментарий